Đạo Phật cho rằng, nếu Tham sân si còn tồn tại thì chúng sinh vẫn đau khổ khi là nạn nhân của Tam Độc này. Hãy cùng Tramhuongangiabao.com.vn trao đổi cụ thể về tham – sân – si để nhận diện chính xác chúng và từ đó biết cách vượt qua để cuộc sống tốt đẹp hơn.
Tham sân si là gì?
Trong thế giới quan Phật giáo, Tham sân si được coi là Tam độc, là thuật ngữ chỉ ba trạng thái tinh thần cực kỳ tai hại của chúng sinh. Đây cũng là nguồn gốc của sự đau khổ và bất hạnh của con người vì Tham sân si là nguyên nhân của nghiệp ác, nghiệp tồn tại dưới hình thức nhân duyên khiến tâm bị trói buộc.
Tham sân si là dục vọng; một cơn giận dữ, một sự nóng nảy, là sự thù hận hoặc nó cũng là sự bất mãn, bất mãn; là sự u ám, không biết thật giả, tốt xấu, đúng sai.
Tham nghĩa là gì?
Trước hết cần khẳng định rằng, lòng tham không phải là bản chất của con người bởi “nhân chi sơ tính bản thiện” mà lòng tham là sự khao khát, đam mê, si mê thậm chí là “điên cuồng” vì một điều gì đó. Đó là khát vọng cao đẹp xuất phát từ 5 nhu cầu cơ bản của con người gồm Tài (Của cải, của cải) – Sắc (Diện mạo, hình thức) – Danh vọng (Uy tín, tiếng thơm) – Lương thực. Ăn uống) – Thủy (ngủ).
Có 3 loại Tham như sau;
- Tham của cải là tham muốn của cải vật chất, tiền bạc, nhà cửa, xe cộ, đất đai…
- Tham sân si là tham “thân” như sắc đẹp, thân xác.
- Tham danh vọng là tham quyền lực, danh vọng, tiếng tăm và địa vị trong xã hội.
Bản chất của lòng tham là sinh ra và lớn dần lên theo năm tháng, người ta có câu “Lòng tham không đáy” là vì thế.
Luận về Sân
Người ta thường nghe câu “Giận quá mất khôn”, tức là sân. Ghét là cơn giận mất kiểm soát, tức giận hoặc có ý nghĩ thù ghét, hận thù khi không vừa lòng, đồng tình với hành động, lời nói của người khác với mình.
Nếu nguồn gốc của Tham là từ nhu cầu và mong muốn, thì Ghét xuất phát từ tình yêu “tôi, tôi” hay thích “của tôi, của tôi”. Khi người khác có lời nói hay hành động liên quan trực tiếp đến “tôi” hay “điều tôi thích” mà không được mong muốn, thì sự ưa thích của chúng ta sẽ phát sinh sân hận, phẫn uất và thù hận.
Ví dụ trong một câu chuyện, nếu có người chê người khác hơn mình thì mình không giận, không bực, tức là “không giận” nhưng nếu có người khiển trách, bình luận về mình, người nhà mình thì mình không giận. , chúng ta sẽ không vui vẻ, khó chịu, tức giận.
Sân – hận, sân hận không những làm tổn thương tâm, mà còn làm cho đầu óc u mê, thiếu giác ngộ, không tỉnh táo để phân biệt đúng – sai, đúng sai, nên làm hay không nên làm, dễ đau lòng. oán thù người khác, từ đó gieo ác nghiệp.
Si là gì?
Dốt nát, tầm nhìn hạn hẹp, đầu óc thiếu minh mẫn, suy nghĩ và hành động gần như hoàn toàn theo cảm tính, không dùng lý trí, không phân biệt đúng sai, đúng sai, chân lý mặt khác rất bảo thủ. tư duy cố chấp, lạc hậu gọi là SI.
Si được thể hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau, từ suy nghĩ, hành động của bản thân cho đến cách nhìn, cách nghĩ về người khác và thế giới. Một cách tổng quát, Si được chia thành 3 loại:
- Mất khả năng nhận – hiểu đạo đức, luân lý con người và các chuẩn mực chung của xã hội.
- Mất nhận thức về bản chất của sự vật là tốt hay xấu, đúng hay sai, phù hợp hay không phù hợp.
- Mất khả năng tự xem xét nội tâm và nhận diện tâm, thân, tâm của chính mình. Nói cách khác, chỉ biết mình trong tâm mình là tốt nhất.
Trong đạo Phật, “Tam độc” sân hận và si mê thường đi kèm với tham lam. Lòng tham lam, đố kỵ là cội nguồn bản chất xấu xa của con người từ đó nảy sinh những ý nghĩ và hành động xấu, gieo nghiệp ác.
Tại sao phải buông bỏ Tham sân si
Như đã phân tích ở trên, Tham sân si là “Tam độc”, nằm trong sáu dục vọng của con người. Đây chính là nguồn gốc tạo nên bản chất xấu xa của con người và cũng là nguồn gốc của mọi đau khổ, phiền não, bất hạnh mà chúng sinh phải chịu đựng trong kiếp người.
Nhận xét về điều này, chúng ta có thể hiểu như sau:
Trải qua những bể dâu của cuộc đời, lòng tham của con người mới nảy sinh và lớn dần theo năm tháng. Khi lòng tham nổi lên, chúng sinh thường sân hận, si mê dẫn đến những suy nghĩ và hành động sai trái đối với những người xung quanh. Cũng từ đây, để có được những gì mình mong muốn, khao khát, chúng sinh sẽ làm điều ác để thỏa mãn dục vọng của bản thân.
Chẳng hạn, thấy người khác giàu sang, phú quý, nhiều tiền, nếu tự sức lao động của mình mà không lấy được, mà không kiềm chế được lòng tham thì sẽ nảy sinh ý nghĩ cưỡng bức, dùng mọi cách để cố gắng. Để thoát khỏi chúng. chiếm đoạt, làm ác với người để biến của mình thành của mình, để mình được như họ. Người muốn giàu sang thì không dùng thủ đoạn để đạt được, nhưng khi có rồi thì giữ, lúc nào cũng lo mất nên cuộc sống không được sung sướng, tự tại.
Như vậy, lòng tham càng lớn càng dễ dẫn đến những hành động và suy nghĩ sai trái, làm hại người khác cũng chính là làm hại chính mình, gieo nghiệp ác sau hưởng quả báo ác. Cho nên người đời thường có câu “Lòng tham thì sâu”, càng tham thì đức càng tiêu tan.
Giận thì giận, nhưng khi giận thì người chịu ảnh hưởng xấu đầu tiên là chính mình, gây hại tim, hại gan thận, khí huyết dễ tai biến mạch máu não. Nóng giận chỉ làm cho sự việc đi xa hơn theo hướng tiêu cực, không giải quyết được vấn đề, thậm chí còn làm cho vấn đề phức tạp hơn, tệ hơn là hại mình, hại người, dù không hại người. cũng chịu phần thiệt về mình.
Người không sân hận thì tâm không đau khổ, tâm không tranh giành giằng xé thì tâm mới đạt đến trạng thái hiền hòa ngay thẳng, tâm từ bi là nhân gieo hạt lành thì được quả báo. kết quả. trái cây ngọt ngào.
Còn si mê, ngu dốt, thiếu hiểu biết, chỉ dùng tình cảm để nhìn nhận, đánh giá người khác, việc khác mà không hiểu rõ bản chất của con người đó thì sẽ dễ bị cám dỗ, dễ mắc sai lầm, không đủ tỉnh táo để có hành động phù hợp hoặc sai trái. . Đó cũng là nguồn gốc của khổ đau, bất hạnh trong đời hiện tại và cũng là nguyên nhân dẫn đến quả báo bất thiện trong các đời tương lai, thậm chí hàng trăm, hàng ngàn đời sau.
Như vậy, muốn hướng thiện thì trước hết phải khắc phục hay loại bỏ lòng tham, không tham của người khác, không để mình trở thành nạn nhân của lòng tham vô đáy. Muốn hạnh phúc trước hết phải biết đủ, không sân – si đối với người và đời. Vậy làm sao để chống lại Tam Độc?
Cách chế ngự tham sân si
Tham – Sân – Si không phải là bản chất của con người cũng như nhân quả nghiệp báo, có thể thay đổi tùy theo hành động của mỗi người trong cõi người. Để khắc phục và loại bỏ Tam Độc, chúng ta cần:
Trước hết, mọi khổ đau, Tham sân si đều bắt nguồn từ vô minh, không có trí tuệ, kiến thức thì không thể nhận biết đúng sai, không đủ tỉnh táo để đánh giá mọi sự, mọi việc. Vì vậy, mỗi người cần không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức để có một trí tuệ thông minh.
Thứ hai, chúng ta phải luôn nhớ rằng thiện ác đều có quả báo. Bất cứ điều gì bạn gieo, bạn sẽ gặt hái. Không gieo thì không gặt, nên trước những cám dỗ, bạn phải hết sức tỉnh táo để nhận ra và rút kinh nghiệm. phủ nhận nó, không để lòng tham nổi lên như thế sẽ không dẫn đến điều sai trái, không gieo nghiệp ác để rồi được hưởng quả báo phước.
Kế đến, sân hận cũng sinh ra vì chỉ biết mình, chỉ thích “mình mình thích gì mình thích”, nên để chế ngự sân hận, khi sân hận nổi lên, cần phải kiểm soát và phân tích xem người khác đang nói gì. , đang làm đúng với bản thân hoặc người thân, từ đó kiềm chế cảm xúc, không trở thành nạn nhân của những cơn nóng giận.
Không nóng giận thì không hại thân, không nóng giận thì không hận thù, không đưa đến ganh ghét, đố kỵ, không hại người khác.
Cuối cùng, để vượt qua Tham sân si chúng sinh cần phải biết đủ và hiểu rõ:
- Biết đủ nghĩa là hài lòng với những gì mình có hoặc những gì mình có thể đạt được bằng trí tuệ và sức lực của mình, không tham lam những thứ của người khác, không so sánh mình với người khác cũng như không nghĩ mình hơn mình, mình hơn mình, mình có. để thắng.
- Thấu hiểu nhân sinh, nhân quả, quy luật tự nhiên của vũ trụ. Trên đời không có gì tồn tại mãi mãi, tất cả đều bị chi phối bởi một định luật vô thường, vì vậy hãy sống thật tốt trong cuộc đời này, luôn nghĩ thiện làm lành, không gieo nghiệp ác để được sống an lành và hưởng phước lành. Hiểu được những điều này sẽ vượt qua và loại bỏ Tam Độc.
Tham sân si không phải là bản chất của con người và hoàn toàn có thể khắc phục, loại bỏ được. Để được hưởng phước, chúng sinh cần gieo nhân thiện, nghĩ điều thiện, không làm việc ác có hại cho mọi người và mọi vật xung quanh. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn nhìn lại bản thân và sống tốt hơn!
